طرحهاي‌ عمراني‌ پاشنه‌ آشيل‌ اقتصاد ايران‌

عنوان مقاله: طرحهاي‌ عمراني‌ پاشنه‌ آشيل‌ اقتصاد ايران‌
قالب فایل: WORD

فهرست مطالب:
● چکیده
● مقدمه
● طرحهاي‌ عمراني‌ و فرايند تصويب‌ و اجراي‌ آنها درايران
● مسايل‌ و مشكلات‌ طرحهاي‌ عمراني‌
● جمع‌بندي‌ و نتيجه‌گيري
● پيشنهادها
● منابع‌ و ماخذ


* چکیده:
"طرحهاي‌ عمراني‌ در حكم‌ نبض‌ اقتصاد جامعه‌ هستند. به‌ اعتبار اين‌ طرحها، سرمايه‌گذاريهاي‌ دولتي‌ محقق‌ و به‌همراه‌ سرمايه‌گذاريهاي‌ بخش‌ خصوصي‌ رشد اقتصادي‌ را موجب‌ مي‌شوند. فعاليتهاي‌ مربوط به‌ طرحهاي‌ عمراني‌ كشور،عمدتا پس‌ از شكل‌گيري‌ برنامه‌هاي‌ توسعه‌ اقتصادي‌ ـ اجتماعي‌ دنبال‌ و از محل‌ درآمدهاي‌ عمومي‌ مربوط به‌ بودجه‌ دولت‌تأمين‌ شده‌ است‌. از اين‌ رو، موفقيت‌ طرحهاي‌ مزبور به‌ معيار برجسته‌اي‌ در سنجش‌ و قضاوت‌ در عملكرد دولتها تبديل‌مي‌شود و بازتابي‌ از كارايي‌ و اثربخشي‌ شيوه‌هاي‌ مديريت‌ در كشور به‌ شمار مي‌رود.
اكثر طرح‌ (پروژه‌)هاي‌20 عمراني‌ در حال‌ حاضر با مشكل‌ طولاني‌ شدن‌ مدت‌ اجرا و چند برابر شدن‌ هزينه‌ اتمام‌ مواجه‌هستند. طولاني‌ شدن‌ مدت‌ اجراي‌ طرحها به‌ معناي‌ معطل‌ ماندن‌ منابع‌ مالي‌ و فيزيكي‌ كشور به‌ صورت‌ طرحهاي‌ نيمه‌ تمام‌ وافزايش‌ هزينه‌ تمام‌ شده‌ طرحها و نيز نشان‌ دهنده‌ آن‌ است‌ كه‌ متناسب‌ با اعتبارات‌ عمراني‌ مصرف‌ شده‌ ظرفيتهاي‌ جديد به‌وجود نمي‌آيد. چنانچه‌ هزينه‌ فرصت‌ (نبود سود) حاصل‌ از معطل‌ ماندن‌ منابع‌ نيز به‌ هزينه‌ تمام‌ شده‌ طرحها اضافه‌ شود عدم‌كارايي‌ نظام‌ اجرايي‌ طرحهاي‌ عمراني‌ كشور وضوح‌ بيشتري‌ پيدا مي‌كند.
تسريع‌ در بهره‌ برداري‌ از اين‌ پروژه‌ها با توجه‌ به‌ ارزش‌ زماني‌ پول‌ صرف‌ شده‌ و همچنين‌ به‌ حداقل‌ رساندن‌ هزينه‌هاي‌اجراي‌ آنها و حفظ و بهبود كيفيت‌ اجرا، عوامل‌ موفقيت‌ پروژه‌هاي‌ عمراني‌ به‌ شمار مي‌رود.
در اين‌ مقاله‌، پس‌ از مروري‌ گذرا به‌ مفاهيم‌ پروژه‌، مديريت‌ پروژه‌ و سيستمهاي‌ اجراي‌ آن‌، طرحهاي‌ عمراني‌ كشور وفرايند تصويب‌ و اجراي‌ آنها مورد بحث‌ و بررسي‌ قرار مي‌گيرد. پس‌ از بررسي‌ مسايل‌ و مشكلات‌ موجود در طرحهاي‌ عمراني‌و طبقه‌ بندي‌ آنها، در پايان‌ مقاله‌ پيشنهادهايي‌ ارايه‌ مي‌شود."

* مقدمه:
"پروژه‌ به‌ مجموعه‌اي‌ هماهنگ‌ از فعاليتها اتلاق‌مي‌شود كه‌ تنها براي‌ يك‌ بار انجام‌ مي‌شوند وطرحي‌ (ايده‌) را در يك‌ مدت‌ زمان‌ معين‌ و بااستفاده‌ از منابع‌ تعيين‌ شده‌ قبلي‌ و با رعايت‌مشخصات‌ و كيفيت‌ توافق‌ شده‌ عينيت‌ مي‌بخشدو اهداف‌ مشخصي‌ را دنبال‌ مي‌كند. ويژگيهاي‌پروژه‌ عبارت‌اند از
1. هدفمند است‌
2. دوره‌ حياتي‌ (آغاز و انجام‌) دارد
3. تجزيه‌ و تحليل‌ و تأمين‌ منابع‌ را مي‌طلبد
4. نيازمند برنامه‌ريزي‌ است‌
5. نياز به‌ سازماني‌ براي‌ كنترل‌ و رهبري‌ دارد
6. سازمان‌ پروژه‌ يك‌ ساختار موقت‌ است‌
7. جهت‌ ايجاد تغيير و تحول‌ طراحي‌ شده‌ است‌
موارد زير گامهاي‌ اصلي‌ در فرايند پروژه‌ را تشكيل‌مي‌دهند
1. تشخيص‌ نياز (هدف‌)
2. طرح‌ و برنامه‌ نيل‌ به‌ هدف‌
3. تأمين‌ منابع‌ مالي‌
4. مطالعه‌ و تحقيق‌
5. طراحي‌
6. تدارك‌
7. اجرا
8. راه‌اندازي‌
9. بهره‌برداري‌
عوامل‌ انجام‌دهنده‌ پروژه‌ در يك‌ تقسيم‌ بندي‌ كلي‌عبارت‌اند از
1.صاحب‌ نياز كه‌ تشخيص‌ نياز و تعيين‌ اهداف‌پروژه‌ را بر عهده‌ دارد
2.سرمايه‌ گذار كه‌ تأمين‌ منابع‌ مالي‌ بر عهده‌اوست‌
3.طراح‌ كه‌ طرح‌ و برنامه‌ نيل‌ به‌ هدف‌ را پي‌ريزي‌مي‌كند.
4.سازنده‌ كه‌ اجراي‌ طرح‌ و برنامه‌ را بر عهده‌ دارد
در صورت‌ تأمين‌ منابع‌ مالي‌ پروژه‌ توسطصاحب‌ نياز عوامل‌ اصلي‌ پروژه‌ عبارت‌اند ازمالك‌ (كارفرما)، طراح‌ و سازنده‌ كه‌ بر حسب‌انجام‌ اقدامات‌ سه‌ گانه‌ مهم‌ تأمين‌ منابع‌ مالي‌،طراحي‌ وساخت‌ در درون‌ سازمان‌ كارفرما و ياتأمين‌ آنها از منابع‌ خارجي‌ و همچنين‌ چگونگي‌واگذاري‌ مسئوليتها اين‌ اقدامات‌ به‌ منابع‌ خارجي‌(در صورت‌ خريد خدمت‌ از منابع‌ خارجي‌،واگذاري‌ مسئوليتتها به‌ يك‌ منبع‌ واحد و يا تقسيم‌آن به‌ منابع‌ متعدد). سيستمهاي‌ گوناگون‌ اجراي‌پروژه‌ به‌ شرح‌ زير متمايز مي‌شوند.
1.سيستم‌ خود اجرا (تك‌ عاملي‌): در اين‌ سيستم‌كارفرما، علاوه‌ بر تأمين‌ منابع‌ مالي‌ پروژه‌،تمامي‌ خدمات‌ مرحله‌ اجراي‌ پروژه‌ شامل‌طراحي‌، ساخت‌ و مديريت‌ را در درون‌ سازمان‌خود تأمين‌ مي‌كند. اين‌ روش‌ در ايران‌ به‌ روش‌ اماني‌ موسوم‌ است‌.
2.سيستم‌ طرح‌ و ساخت‌21 (دوعاملي‌): در اين‌سيستم‌ عوامل‌ طراح‌ و سازنده‌ در يك‌ سازمان‌واحد و طي‌ يك‌ قرارداد واحد با كارفرما انجام‌طراحي‌ و ساخت‌ پروژه‌ را بر عهده‌ مي‌گيرند.
3.سيستم‌ متعارف‌22 (سه‌ عاملي‌): در اين‌ سيستم‌كارفرما ابتدا طراحي‌ پروژه‌ را از منبع‌ يا منابع‌خارجي‌ تأمين‌ و سپس‌ ساخت‌ را به‌ منبع‌ يامنابع‌ خارجي‌ ديگر واگذار مي‌كند.
البته‌ سيستمهاي‌ اجرا به‌ موارد فوق‌ محدودنمي‌شوند و ساير روشهاي‌ اجراي‌ پروژه‌ اشكالي‌از سيستمهاي‌ مزبور هستند از قبيل‌ كليدگردان‌ كه‌در آن‌ فعاليتهاي‌ طراحي‌ (مشاور) و ساخت‌(پيمانكار) در هم‌ ادغام‌ مي‌شود و B.O.T كه‌ به‌ ساخت‌، بهره‌برداري‌ و انتقال‌23 موسوم‌ است‌، دراساس‌ همان‌ سيستم‌ طرح‌ و ساخت‌ است‌. بديهي‌است‌ كه‌ در هر يك‌ از سيستمهاي‌ اجرا، مرزهاي‌مسئوليت‌ و ريسك‌ عوامل‌ دست‌ اندركار متفاوت‌است‌."