پيشگفتار
مطالب اين مجموعه با عنوان بررسي تزئينات و نقوش
مسجد جامع يزد گردآوري شده و سعي بر آن بوده تا جايي كه متون تاريخي باقيمانده و
منابع و سوابق تاريخي مسجد جامع يزد اجازه داده است به ذكر توضيحاتي راجع به مصالح
و كتيبه‌ها و تاريخ بناي آن و تغييرات ايجاد شده بر آن در طول ساليان، بپردازيم.
اگر چه نقوش
شكل گرفته بر آن به طور عموم در تمام بناهاي اسلامي ايران به چشم مي‌خورد ولي خالي
از لطف نبود كه به بررسي تزئينات اين مجموعه بپردازيم زيرا مجموعه بناي مسجد جامع
يزد در شهري است كه داراي بافت سنتي دست
نخورده‌اي نسبت به بناهاي شهرهاي ديگر
است، با اين حال بناهاي باستاني و اسلامي ايران همگي داراي لطف خاص خودشان
هستند كه معماران تلاشگر و هنرمند با اطلاعات و دانش معماري بالا به تأسيس بناها
همت گمارده‌اند.
حال چه به
صورت تحقيق دانشگاهي يا هر عنوان ديگري قطعاً علاقه و توجه شخصي و ميل به دانستن
در مورد اين مطلب مرا بر آن داشت تا مروري
هر چند اندك بر اين پيشينة عظيم تاريخي داشته باشم و به اين مسير رنگارنگ قدم
گذاشته و هنر گوشه ديگري از اين سرزمين را ورق بزنيم، وارد فضاي زيبا و ملكوتي
شويم از داخل مقرنسها عبور كنيم و ايوانها را پشت سر گذارده و راه پر پيچ و خم
نقوش اسليمي و ختايي را گرفته از داخل بوته‌ها گذشته و مناره ها را دور بزنيم تا
شايد نفحه‌اي از روح خلاق و ذوق هنري معمار و نقشبند اين بنا از روح خسته ما گذر
كند و جاني تازه به ما ببخشد.
به هر حال
ديدن و مشاهده كردن اين گونه هنرهاي تاريخي كه از ساليان باقي مانده شايد تلنگري
باشد براي تمامي از تلاش افتادگان راه هنر و بروز خلاقيت و پشتكار.
-
فصل اول
مسجد در معماري ايران5
عملكردهاي مساجد مختلف7
خصوصيات فضاهاي كالبدي مسجد9
-
فصل دوم
مسجد جمعه يزد
مسجد جامع قديم16
مسجد جامع نو19
كتيبه‌ها
فضاي جلوخان 26
سردر و پيش درگاه28
دهليز (كرياس) 31
منار42
شبستان شرقي
شبستان غربي44
شبستان شاهزاده44
صحن داخلي44
ايوان اصلي45
زير گنبد 47
دالانها و شاه نشينهاي متصل به ايوان49
در و درگاههاي شمالي و غربي 50
پاياب 51
سنگهاي قبر غيره منصوب 51
كتابخانه 52
-
فصل سوم
تزيين در معماري 55
انواع تزئينات59
كتيبه‌ها 59
تزئينات هندسي 61
تزئينات گياهي 62
نكاتي راجع به تزئينات 65
تأثير رنگ در تزئين معماري69
بررسي رنگها 71
رنگ سفيد 72
رنگ آبي72
رنگ قرمز74
رنگ زرد75
رنگ سبز77
كنارهم قرارگيري رنگها 77
معماري و نگارگري 79
نگاهي به اشكال هندسي و تطابق آنها با
رنگهاي اصلي80
رنگها در شب81
جلوه رنگ در كاشي معرق82
طلوع و غروب82
مفهوم نقوش83
-
فصل چهارم
مصالح تزئينات در مسجد جامع يزد 90
آجر91
گچ93
سنگ94
چوب95
كاشي95
تاريخچة ظهور و انحطاط96
انواع كاشي 98
مقرنس99
پيوست 1
پيوست 2
تصاوير پروژه عملي