شايد زمانی كه لوكاپاچولی درسال 1494
ميلادی پايه های اصلی حسابداری را در اروپا بنا می كرد حتی گمان نمی كرد كه روزی
حسابداری تا اين حد پيشرفت كند.
اگر بخواهيم حسابداری و تاريخچه آن را بررسی كنيم بايد به سالها پيش از لوكاپاچولی
برگرديم. خوارزمی، دانشمند معروف ايرانی برای اولين بار درباره مفهوم صفر، شيوه
نگارش نشانه ای اعداد و شمارش دهدهی در رساله " جبر و مقابله " توضيحاتی
را داد و جالب است كه بدانيد سيستم دهدهی كنونی در واقع ترجمه اين رساله است كه
بوسيله لئونارد فيبوناچی در ايتاليا انجام گرفت و از آن طريق عالمگير شد.
می توان گفت كه پيشرفت حسابداری در
اواخر قرون وسطی مديون سوداگران است. زيرا به همين دليل بود كه سيستم های حسابداری
به تدريج پيشرفت كرد و جايگزين سيستمهای قديمی تر شد. البته نقش رشد اقتصادی را
نميتوان ناديده گرفت.
لوكاپاچولی در قرن 15 ميلادی رساله ای
نوشت و فصلی از اين رساله را به حسابداری اختصاص داد و برای نخستين بار سيستم
حسابداری دو طرفه را توصيف و دفاتر اصلی حسابداری را تشريح كرد. جای تذكر است كه
محمد بن محمد ابوالوفای بوزجانی در قرن دهم ميلادی يعنی پنج قرن قبل از لوكاپاچولی
رساله ای به نام " ضروريات علم حساب برای كاتبان و كاسبان " نوشت كه
راهنمای خوبی در حساب عملی بود. اما متأسفانه پژوهشی درباره اين كتاب صورت نگرفت.
در طول دو قرن بعدی تنها يك پيشرفت
عمده در حسابداری دوبل اتفاق افتاد و آن تفكيك اموال شخصی حاكم از حسابهای دولتی و
تفكيك اموال شخصی تاجر از حسابهای تجارتخانه توسط سيمون استوين رياضيدان هلندی بود
(فرض تفكيك شخصيت). در نتيجه حساب سرمايه در سيستم حسابداری دوبل ايجاد شد.
با توجه به پيشرفتهای انجام شده از نظر
اقتصادی و اجتماعی عناصر اصلی سيستم حسابداری دوبل همچنان بدون تغيير باقی مانده
است. دليل بقای اين سيستم در اين فاصله طولانی، سادگی اصول، انعطاف پذيری و قابليت
آن در ثبت، انتقال و گزارش اطلاعات متنوع در قالب صورتهای قابل اعتماد و مفهوم است.
البته پيشرفتهايی از نظر روشها و
شيوهای حسابداری صورت گرفته است و شاخه هايی در حسابداری پديد آمده است. اما تمام
آنها مبتنی بر سيستم حسابداری دوبل يا دو طرفه است.
مهمترين اين شاخه ها عبارتند از:
حسابداری صنعتی، حسابداری مالی، حسابرسی، حسابداری دولتی و حسابداری مديريت.