رموز موفقیت در درس و تحصیل

محورهاى پژوهش:
1 ـ معناى موفقيت چيست؟
2 ـ عوامل توفيق كدام است؟
3 ـ نقش دوستان, معلّمان و خانواده در موفقيت دانش آموز چيست؟
4 ـ چگونه مى توان از استعدادها بهترين بهره را گرفت؟
5 ـ ويژگى هاى انسان هاى موفق چيست؟
6 ـ قواى جسمى و توان مندى هاى بدنى و فكرى چه تأثيرى در رشد علمى دارد؟
7 ـ تأثير حافظه و نبوغ فكرى در موفقيت دانش آموز چيست؟
8 ـ وضعيّت روانى دانش آموز, چه سهمى در توفيق او دارد؟
9 ـ عوامل عقب ماندگى درسى كدام است؟
10 ـ چه كنيم كه شكست, ما را به يأس نكشاند؟
11 ـ نقش اميد در موفقيت درسى.
12 ـ تأثير اخلاص و بعد معنوى در موفقيت تحصيلى.
13 ـ نقش تغذيه سالم در موفقيت درسى و تحصيلى.
14 ـ ميزان تأثير ورزش و تفريحات سالم در موفقيت درسى.
15 ـ نمونه هايى از انسان هاى موفق در كسب علم.
16 ـ نمونه هايى از شكست خوردگان در مسير دانش آموزى.
در هر كارى براى رسيدن به (هدف) و كسب موفقيت, رمز و راز و شيوه ها و قواعدى است كه رعايت آنها, راه را ميان بُر مى سازد. درس خواندن و (موفقيّت تحصيلى) نيز از اين قاعده مستثنا نيست. پس سزاوار و بجاست كه جوانان اين رموز و روش ها را بشناسند و به كار بندند تا از تلاش علمى و آموزشى خود, بيشترين بهره و سريع ترين ثمره را به دست آورند. برخى از اين رموز عبارت اند از:
1 ـ سؤال
دانش آموز, با برخوردارى از روحيه تواضع و كنار گذاشتنِ غرور, آنچه را نمى داند بايد بپرسد و مشكلات درسى خود را با معلّم در ميان بگذارد. اگر كسى غرور و تكبر داشته باشد, راه فهم و علم را به روى خود مى بندد و (پرسيدن) ـ كه اعتراف ضمنى به ندانستن است ـ براى او دشوار مى شود.
پرسش, (كليد گنجينه دانش) است. اين حكمت, در كلمات پيامبر خدا(صلى الله عليه و آله)آمده است: (العلمُ خزائن و مفتاحُها السؤال. )1
گاهى هم شرم و خجالت مانع پرسيدن مى شود. امام باقر$ فرمود: (بپرس و از پرسيدن روى بر نگردان و خجالت نكش, چرا كه اين دانش را هر كس تكبّر يا خجالت داشته باشد, نمى آموزد. )2
2 ـ فراغت خاطر
ذهن آشفته و خاطرِ پريشان, مانع تحصيل است. پراكنده كارى و جدّى نگرفتن درس, سبب سستى چرخه آموزش مى شود. آن كه هر روز موضوعى و هر فصل رشته اى بر مى گزيند و امروز و فردا مى كند و در كنار درس به كارهاى جنبى و متفرّقه مى پردازد و فرصت تحصيلى را به كارهاى غير درسى صرف مى كند. عقب خواهد ماند.
پيامبر خدا(صلى الله عليه و آله)از جمله وصيت هاى حضرت خضر به موساى حكيم را چنين نقل مى كند: (يا موسى! تَفَرّغْ للِعلمِ انْ كنتَ تُريدُه, فانّما العلمُ لمَنْ يَفْرَغُ له;3 اى موسى! اگر علم مى خواهى, خود را براى آن خالص و فارغ بساز, چرا كه دانش از آنِ كسى است كه خود را براى آن فارغ و يكدل كند.) در توصيه هاى امام سجاد$ راجع به حقوق معلّم آمده است كه عقل و ذهن و دل و فهم خود را براى معلّمت خالى و فارغ بساز تا بهتر بتوانى از دانش او بهره بگيرى.4
3 ـ توجّه و گوش دادن
تمركز فكر و جمع بودن حواس در هنگام تحصيل و فراگيرى دانش, عامل مهمّى براى يادگيرى است. در متون دينى از موضوعى به نام (حُسن الإستماع) ياد شده است; يعنى خوب گوش كردن. كسى كه هنگام مطالعه و درس خواندن يا شنيدن درس استاد, حواسش جمع نباشد و خوب گوش ندهد, يادگيرى او هم دچار اختلال و آسيب خواهد شد. از سخنان امام على$ در اين زمينه چنين مى خوانيم: (وقتى نزد دانشمندى نشسته اى, بيش از آن كه حرف بزنى, بر شنيدن حريص و مشتاق باش و همان طور كه خوب حرف زدن را ياد مى گيرى, خوب گوش دادن را هم بياموز.5
علامه طباطبائى در باره شهيد مطهرى مى فرمود: (مرحوم مطهرى يك هوش فوق العاده اى داشت و حرف از او ضايع نمى شد. حرفى كه مى گفتيم, مى گرفت و به مغزش مى رسيد… هر چه مى گفتيم هدر نمى رفت ; مطمئن بودم كه هدر نمى رود. )6
4 ـ يادداشت
اگر علم را ثبت و ضبط و يادداشت نكنيم, فراموش مى شود. به حافظه هم چندان نمى توان تكيه كرد. بسيارى افراد توفيق علمى خود را مديون يادداشت هاى خويشند. حضرت رسول(صلى الله عليه و آله)فرمود: علم را به قيد و بند بكشيد (قيّدوا العلم). پرسيدند: به بند كشيدن علم چگونه است؟ فرمود: (كتابَتُهُ; با نوشتن آن. )7
امام حسن مجتبى$ فرزندان و برادر زادگان خود را گرد آورد و به آنان فرمود: شما كوچك هاى قومى هستيد و اميد است كه بزرگ هاى قوم ديگر شويد, پس دانش بياموزيد. هر كس از شما نتوانست علم را حفظ كند و به خاطر بسپارد, آن را بنويسد و در خانه اش بگذارد.8 امام صادق$ نيز فرمود: (اكتبوا, فًإنّكم لا تحفظون حتّى تكتبوا;9 بنويسيد, شما آموخته هاى خود را حفظ نمى كنيد تا آن كه بنويسيد. )
ييادداشت بردارى از درس ها, آموخته ها و شنيده ها, يكى از رموز موفقيّت در تحصيل است. بسيارى نيازمند دفترها و جزوه هاى هم كلاسى هاى خويشند, چرا كه خود ننوشته اند و از (يادداشت) بهره نگرفته اند.